وب 3 در برابر سیستم‌های مالی سنتی: تفاوت‌های کلیدی

مقدمه

در سال‌های اخیر مفهوم وب ۳ ( (Web 3.0) به‌عنوان نسل بعدی اینترنت و «سیستم‌های مالی سنتی) (TradFi) به‌عنوان زیربنای اقتصادی جهان، هم‌زمان مورد توجه قرار گرفته‌اند. وب ۳ با تکیه بر فناوری‌های نوینی مثل بلاک‌چین، قراردادهای هوشمند و دفنرالیزه‌سازی، وعده شفافیت، امنیت بالا و کنترل بیشتر کاربران بر داده‌های شخصی و دارایی‌های دیجیتال را می‌دهد. از سوی دیگر، سیستم‌های مالی سنتی که قرن‌ها بر پایه مؤسسات متمرکز بانکی و نهادهای ناظر شکل گرفته‌اند، با مزایایی مثل ثبات و قابلیت تطبیق با مقررات مواجهند. در این مقاله علمی، با اتکا بر منابع متنوع داخلی و خارجی، ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر دو رویکرد را بررسی و در نهایت تفاوت‌های کلیدی میان وب ۳ و سیستم‌های مالی سنتی را روشن خواهیم ساخت.

تعریف توسعه‌یافته سیستم‌های مالی سنتی (TradFi)

سیستم مالی سنتی (Traditional Finance یا TradFi) مجموعه‌ای یکپارچه از نهادها، بازارها و سازوکارهاست که هدف اصلی آن تأمین خدمات مالی و مدیریت جریان سرمایه در اقتصاد جهانی است. این سیستم با پیشینه‌ای چندصدساله و بر پایهاصول اقتصادی و حقوقی تدوین شده، از ابزارها و روش‌های مختلف برای تسهیل پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، وام‌دهی، پرداخت‌های بین‌المللی و بیمه بهره می‌برد. در ادامه، اجزای کلیدی و ساختارهای درونی TradFi به تفصیل بررسی می‌شود:

1. نهادهای اصلی در TradFi

بانک‌های مرکزی

• تنظیم‌کنندهسیاست‌هایپولی‌ـ‌اعتباری
• کنترل حجم پول و نرخ بهره
• ناظر بر ثبات قیمت‌ها و جلوگیری از تورم یا رکود شدید

بانک‌های تجاری و سرمایه‌گذاری

• جمع‌آوری سپرده‌های مردم و شرکت‌ها
• ارائهتسهیلاتاعتباری (وام مسکن، خوداشتغالی، بنگاه‌های تجاری)
• خدمات بازار سرمایه (عرضه و فروش سهام، اوراق قرضه)

شرکت‌های بیمه

• مدیریت ریسک‌های فردی و سازمانی
• ارائهپوشش‌هایمالی در مقابل حوادث، سلامت، عمر و دارایی

نهادهای ناظر و تنظیم‌گر

• تدوین مقررات(KYC، AML، شفافیت مالی)
• صدور مجوز و نظارت بر عملکرد مؤسسات مالی
• تضمین امنیت و انصاف در بازارها

2. سازوکارها و فرآیندهای کلیدی

سپرده‌پذیری و بین‌سپاری

• افراد و شرکت‌ها وجوه مازاد خود را نزد بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند.
• بانک‌ها با اعمال نرخ سود، انگیزه پس‌انداز را تقویت می‌کنند.

وام‌دهی و اهرم‌سازی مالی

• بانک‌ها از محل سپرده‌ها و منابع بین‌بانکی، وام‌هایی با بهره مشخص پرداخت می‌کنند.
• مکانیزم اعتبارسنجی شامل ارزیابی سوابق اعتباری، وثایق ملکی یا ضمانت‌های دیگر است.

بازار بین‌بانکی و بازار پول

• امکان تأمین نقدینگی لحظه‌ای میان بانک‌ها از طریق وام‌های شبانه یا ابزارهای مالی کوتاه‌مدت
• تعیین نرخ بهره بین‌بانکی (مثلاً نرخ «لیبور» در بازار لندن)

بازار سرمایه و بورس‌ها

• عرضه اولیهسهام (IPO) و انتشار اوراق قرضه برای تأمین مالی شرکت‌ها
• مکانیزم‌های کشف قیمت و رعایت شفافیت از طریق گزارش‌های مالی و حسابرسی

سیستم‌های پرداخت و تسویه

• سامانه‌های بین‌مللی(SWIFT) و داخلی (سامانه‌های انتقال وجه آنی)
• تضمین تطبیق سفارش‌ها و مدیریت ریسک تسویه

3. اصول حاکم بر TradFi

• تمرکز بر ثبات:
  بانک‌های مرکزی و نهادهای تنظیم‌گر با ابزار‌های پولی و نظارتی، ثبات قیمت‌ها و کنترل تورم را تضمین می‌کنند.
• دسترسی محدود و کنترل‌شده:
  ورود به خدمات مالی مستلزم شناسایی رسمی (مدارک هویتی، توجیه منبع سرمایه) و رعایت استانداردهای انطباق(Compliance) است.
• امنیت و حفاظت از وجوه:
  بیمه سپرده‌ها، صندوق‌های تضمین و چارچوب‌های حقوقی قوی از ضرر مشتریان در صورت ورشکستگی مؤسسات جلوگیری می‌کند.
• حرفه‌ای‌گری و تخصص:
  بانکداران، تحلیل‌گران مالی، و مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با تحصیلات تخصصی و تجربهٔعملی، خط مشی تصمیم‌گیری در زمینه تخصیص سرمایه و مدیریت ریسک را تعیین می‌کنند.

4. مزایا و محدودیت‌ها

مزایا

• اعتماد عمومی حاصل از سابقهطولانی و پشتوانه‌های دولتی
• چارچوب قانونی شفاف برای پیگیری تخلفات
• دسترسی به ابزارهای متنوع مالی و مشاورهتخصصی

محدودیت‌ها

• هزینه‌های بالای خدمات بانکی و کارمزدهای متعدد
• فرآیندهای طولانی و نیاز به مستندات گسترده
• امکان ایجاد مونوپلی و تمرکز ریسک در صورت ورشکستگی نهادهای بزرگ

با این گسترش در تعریف و تشریح ساختار و عملکرد TradFi، تصویر روشنی از سازوکارها، نقش نهادها و اصول اساسی آن ارائه شد. این پایه مستحکم در اقتصاد جهانی، نقطه مقایسه و تقابل با رویکردهای نوظهوری چون وب ۳ و امور مالی غیرمتمرکز را فراهم می‌آورد.

تعریف توسعه‌یافته وب ۳ (Web 3.0)

وب ۳ نشان‌دهنده نسل بعدی اینترنت است که بر پایه سه رکن اساسی «تمرکززدایی»، «مالکیت شفاف» و «هوشمندسازی محیط‌کاربری» بنا شده است. برخلاف وب قدیم (وب ۱) که عمدتاً محتوای ایستا ارائه می‌داد و وب ۲ که با محوریت شبکه‌های اجتماعی و تعامل کاربر شکل گرفت، وب ۳ توجه را از «یک‌جا جمع شدن داده‌ها در سرورهای متمرکز» به «توزیع داده‌ها و قدرت کنترل بر آن‌ها میان تک‌تک کاربران» منتقل می‌کند. در ادامه، ابعاد گوناگون این تحول به تفصیل تشریح می‌شود:

1. بنیان‌های فنی و مفهومی

1. دفاتر کل توزیع‌شده(Distributed Ledgers):
   داده‌ها به‌صورت رمزنگاری‌شده بر روی شبکه‌ای از گره‌ها (Nodes) ذخیره می‌شوند و هر تغییر با اجماع جمعی ثبت می‌گردد. این ساختار، امکان تغییرناپذیری و پیگیری کامل تاریخچه داده‌ها را فراهم می‌کند.
2. قراردادهای هوشمند(Smart Contracts):
   برنامه‌های خوداجرا که بر اساس شروط از پیش تعیین‌شده، تراکنش‌ها و تعاملات کاربر را بدون نیاز به واسطه انجام می‌دهند. این قراردادها می‌توانند حقوق مالکیت دیجیتال را تضمین کرده و تضمین امنیت و شفافیت اجرای توافقات را بر عهده گیرند.
3. رمزارزها و توکن‌ها(Tokens & Cryptocurrencies):
   واحدهای اقتصادی بومی هر شبکه بلاک‌چین که علاوه بر کاربرد مالی، در مدل‌های حاکمیتی (Governance Token) نیز نقش دارند. توکن‌ها می‌توانند نماینده سهام در یک پلتفرم، حق رأی در تصمیم‌گیری‌ها یا دسترسی به خدمات خاص باشند.
4. شبکه‌های لایه دوم(Layer 2 Solutions):
   راه‌حل‌هایی برای افزایش مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌های تراکنش از طریق انجام بخشی از پردازش خارج از زنجیرهٔ اصلی و سپس گزارش آن به زنجیره پایه.

2. اصول کلیدی و ارزش‌های محوری

• تمرکززدایی(Decentralization):
  به‌جای تکیه بر یک نقطه کنترل مرکزی، قدرت تصمیم‌گیری و نگهداری داده‌ها در میان شبکه جهانی کاربران پخش می‌شود.
• مالکیت فردی(User Ownership):
  هر کاربر با کلید خصوصی خود، مالک صددرصدی دارایی‌ها و داده‌هایش است و تنها او می‌تواند تغییرات را تأیید کند.
• شفافیت(Transparency):
  تمامی تراکنش‌ها و قراردادها به‌صورت عمومی قابل دسترس بوده و امکان بررسی و ردگیری کامل دارند.
• قابلیت همکاری(Interoperability):
  پروتکل‌ها و استانداردهای مشترک اجازه می‌دهد تا اپلیکیشن‌ها، زنجیره‌ها و سرویس‌های مختلف بتوانند به‌سادگی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و داده‌ها را به اشتراک بگذارند.
• مقاومت در برابر سانسور(Censorship Resistance):
  به‌دلیل ساختار توزیع‌شده، امکان حذف یا دستکاری محتوا توسط هیچ نهاد واحدی وجود ندارد.

3. معماری و لایه‌ها

1. لایه شبکه(Network Layer):
   شامل زیرساخت گره‌ها و پروتکل‌های همتا‌به‌همتا است که وظیفه تأیید و انتشار تراکنش‌ها را بر عهده دارد.
2. لایه اجماع(Consensus Layer):
   مکانیزمی نظیر اثبات کار یا اثبات سهام برای حصول اجماع جمعی دربارهترتیب و اعتبار تراکنش‌ها.
3. لایه قراردادهای هوشمند(Smart Contract Layer):
   محیط اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) و منطق تجاری که توسط توسعه‌دهندگان توسعه می‌یابد.
4. لایه کاربرد(Application Layer):
   شامل رابط‌های کاربری، کیف‌پول‌ها، بازارها و سایر اپلیکیشن‌های نهایی است که کاربران روزانه با آن‌ها تعامل دارند.

4. موارد کاربرد و چشم‌اندازها

• امور مالی غیرمتمرکز(DeFi):
  تسهیل وام‌دهی، مبادلات و بهره‌برداری از دارایی‌ها بدون نیاز به بانک یا واسطه سنتی.
• توکن‌سازی دارایی‌های واقعی:
  از املاک و مستغلات تا آثار هنری و اوراق بهادار، که امکان تقسیم و معاملهخرد آن‌ها را فراهم می‌کند.
• حاکمیت غیرمتمرکز(DAO):
  سازمان‌هایی که با رأی‌گیری توکن‌داران و بدون سلسله‌مراتب مرسوم تصمیم‌گیری می‌کنند.
• متاورس و دارایی‌های مجازی:
  فضاهای سه‌بعدی و اقتصاد مجازی که در آن آیتم‌های دیجیتال مانند زمین و کالاها ارزش اقتصادی پیدا می‌کنند.
• هویت غیرمتمرکز(SSI):
  شناسنامه‌های دیجیتال که کاربر بر کلید خصوصی آن‌ها مسلط است و می‌تواند بدون واسطه به خدمات مختلف دسترسی پیدا کند.

5. چالش‌ها و موانع پیش‌رو

• مقیاس‌پذیری:
  حفظ امنیت و تمرکززدایی در برابر افزایش تعداد تراکنش‌ها و کاربران همواره دشوار است.
• رگولاتوری و چارچوب‌های قانونی:
  عدم وضوح قوانین در بسیاری از کشورها دربارهرمزارزهاو سرویس‌های غیرمتمرکز منجر به نااطمینانی سرمایه‌گذاران می‌شود.
• قابلیت استفاده و تجربه کاربری:
  پیچیدگی کیف‌پول‌ها و نیاز به مدیریت کلیدهای خصوصی، مانعی برای ورود کاربران عادی است.
• مصرف انرژی:
  برخی مکانیسم‌های اجماع (مثل اثبات کار) نیازمند مصرف بالای انرژی هستند و فشار زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند.

فناوری‌های کلیدی در وب ۳

در قلب تحول وب ۳ مجموعه‌ای از فناوری‌های نوین قرار دارد که هر یک مسئول بخش مهمی از عملکرد این اکوسیستم هستند. در ادامه، ابعاد مختلف و جزئیات هر کدام به تفصیل تشریح می‌شود:

1. بلاک‌چین و دفاتر کل توزیع‌شده

ساختار داده‌ها و تغییرناپذیری

بلاک‌چین در حقیقت یک دفتر کل(Ledger) توزیع‌شده است که هر «بلاک» شامل تراکنش‌ها و اطلاعات مرتبط است. این بلوک‌ها با استفاده از تابع هش رمزنگاری‌شده به یکدیگر زنجیر می‌شوند و هر تلاش برای دستکاری یک بلاک، هش آن را تغییر می‌دهد و کل زنجیره را نامعتبر می‌سازد.

برخورد اجماعی(Consensus Mechanisms)

• اثبات کار(Proof of Work – PoW):شرکت‌کنندگان (ماینرها) باید با حل پازل‌های محاسباتی، حق افزودن بلاک جدید را به دست آورند. این روش امنیت بالایی دارد اما مصرف انرژی زیادی می‌طلبد.
• اثبات سهام(Proof of Stake – PoS): اعتبارسنج‌ها بر اساس میزان دارایی (سهام) خود در شبکه انتخاب می‌شوند تا بلاک جدید را تولید کنند. این مدل مصرف انرژی کمتری دارد و با توسعه پروتکل‌ها به‌سرعت در حال جایگزینی PoW است.

شبکه‌های موازی و زنجیره‌های جانبی(Sidechains)

برای افزایش مقیاس‌پذیری، برخی پروژه‌ها زنجیره‌های فرعی با پروتکل‌های متفاوت را راه‌اندازی می‌کنند که در عین ارتباط دائم با زنجیره اصلی، بار تراکنش را کاهش می‌دهند.

2. قراردادهای هوشمند

منطق قابل کدگذاری
قرارداد هوشمند قطعه‌ای از کد است که روی بلاک‌چین اجرا می‌شود و می‌تواند منطق پیچیدهتجاری (مانند شرایط پرداخت خودکار یا انتقال مالکیت) را بدون نیاز به هیچ واسطه‌ای پیاده‌سازی کند.

قابلیت رفع اعتماد(Trustless Execution)
کاربر می‌تواند با اطمینان بداند که نتیجه اجرای قرارداد دقیقاً مطابق با کد خواهد بود، چرا که هیچ انسانی یا نهاد مرکزی امکان تغییر آن را ندارد.

زبان‌های برنامه‌نویسی ویژه

• سولیدیتی(Solidity):زبان غالب در بلاک‌چین اتریوم برای نوشتن قراردادهای هوشمند.
• وی‌یو(Vyper): زبان ایمن‌تر با سینتکس ساده‌تر که تمرکز بر کاهش حفره‌های امنیتی دارد.
• Rust وMove: در برخی بلاک‌چین‌های نوظهور مانند سولانا و دی‌آی‌آ (DiA) به کار می‌روند.

3. توکن‌سازی و استانداردهای توکن

انواع توکن

• توکن‌های کاربردی(Utility Tokens): برای دسترسی به خدمات یا پرداخت کارمزد در پلتفرم‌ها استفاده می‌شوند.
• توکن‌های حاکمیتی(Governance Tokens): حق رأی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های توسعه پروتکل را به دارندگان می‌دهند.
• توکن‌های غیرقابل معاوضه(NFTs): هر توکن منحصربه‌فرد است و برای نمایندگی دارایی‌های دیجیتال یا حقیقی (مانند آثار هنری، بلیط رویداد یا اسناد مالکیت) کاربرد دارد.

استانداردهای توکن

• ERC-20: استاندارد پایه برای توکن‌های قابل تعویض در اتریوم.
• ERC-721 وERC-1155: استانداردهای مطرح برای NFTها، که امکان ذخیره و انتقال توکن‌های یکتا یا چندتایی را فراهم می‌کنند.
• BEP-20:معادل ERC-20 در بایننس اسمارت چین با کارمزد تراکنش کمتر.

 

4. راه‌حل‌های لایه دوم (Layer 2) و مقیاس‌پذیری

پلاسما(Plasma) و رول‌آپ‌ها (Rollups)

• پلاسما:زنجیره‌های فرعی مستقل اما متصل به لایه اصلی که تراکنش‌ها را به صورت دسته‌ای پردازش و سپس به زنجیره اصلی گزارش می‌دهند.
• آپتیمیستیک رول‌آپ(Optimistic Rollup):تراکنش‌ها را بدون اثبات فوری به لایه اول می‌فرستد و در صورت اعتراض، محاسبات را به صورت زنده بررسی می‌کند.
• زِیِرُ–نوّلِجرول‌آپ (ZK Rollup): با استفاده از شواهد اثبات صفر-دانش، تراکنش‌های لایه دوم را تأیید و خلاصهٔ آن را به لایه اول ارسال می‌کند، که سرعت و امنیت بالاتری دارد.

کانال‌های پرداخت(State Channels)
مکانیسم‌هایی که به دو یا چند کاربر اجازه می‌دهد تراکنش‌های متعدد را خارج از زنجیره انجام دهند و تنها نتیجهٔ نهایی را به بلاک‌چین اصلی ارسال کنند. این روش برای پرداخت‌های لحظه‌ای و خرد فوق‌العاده مناسب است.

5. اوراکل‌ها و پیوند دنیای واقعی

اوراکل(Oracle):
پل ارتباطی بین بلاک‌چین و داده‌های دنیای واقعی (قیمت کالاها، داده‌های هواشناسی، نتایج رویدادها). قراردادهای هوشمند می‌توانند با دریافت داده‌های اوراکل به‌روز، واکنش‌های برخط نشان دهند.

اوراکل‌های محبوب

• Chainlink:شبکه‌ای از گره‌های مستقل که داده‌های دقیق و تغییرناپذیر را به بلاک‌چین انتقال می‌دهند.
• Band Protocol:با تمرکز بر عملکرد بالا و هزینه کم، به‌ویژه در پروژه‌های بین‌زنجیره‌ای محبوب است.

6. هویت و حریم خصوصی در وب ۳

هویت غیرمتمرکز(SSI – SelfSovereign Identity):
کاربران کنترل کامل بر داده‌های هویتی خود دارند و می‌توانند بدون افشای اطلاعات اضافی، اصالت خود را ثابت کنند.

گواهی‌های آوراق‌ذخیره‌شده(Verifiable Credentials):
اسنادی دیجیتال که توسط نهادهای معتبر صادر می‌شوند و کاربر می‌تواند آن را بدون واسطه در اپلیکیشن‌های مختلف ارائه دهد.

پروتکل‌های حفظ حریم خصوصی

• zk-SNARKs وzk-STARKs: تکنیک‌های اثبات صفر-دانش که امکان تأیید تراکنش یا مدعیات را بدون افشای جزئیات فراهم می‌کنند.
• Mixers وCoinJoin: خدماتی برای ترکیب تراکنش‌های متعدد و افزایش مبهم‌سازی مسیر دارایی‌ها.

7. پل‌های میان‌زنجیره‌ای (CrossChain Bridges)

• هدف:انتقال امن دارایی‌ها و داده‌ها بین بلاک‌چین‌های مختلف.
• مکانیسم:قفل‌کردن (Lock) توکن در یک زنجیره و ضرب (Mint) معادل آن در زنجیره دیگر یا استفاده از توکن‌های رپد (Wrapped Tokens).
• چالش‌ها:ریسک هوک (Bridge Hack) و نیاز به اعتماد نسبی یا اثبات‌های پیشرفته.

توسعه چشمگیرِ مقایسه ساختاری:وب ۳ در برابر TradFi

در این بخش، با رویکردی عمیق‌تر و منعطف‌تر به جنبه‌های ساختاری، عملکردی، اقتصادی و انسانی هر دو سیستم Web 3 و TradFi نگاه خواهیم کرد. علاوه بر جدول مقایسه کلی، برای هر محور، توضیحات تکمیلی و مثال‌های کاربردی نیز ارائه می‌شود.

１. ساختار مالکیتی و حاکمیتی

TradFi (مالی سنتی)

• مالکیت متمرکز:بانک مرکزی و مؤسسات مالی بزرگ با اتکا به مجوز‌های دولتی کنترل اصلی جریان پول را در دست دارند.
• مدیریت سلسله‌مراتبی:هیئت‌مدیره و سهام‌داران بزرگ، راهبردها و خط‌مشی‌ها را تدوین می‌کنند.
• رگولاتوری رسمی:قوانین مالی (KYC/AML)، استانداردهای حسابرسی و گزارش‌دهی دوره‌ای توسط نهادهای ذی‌صلاح الزام‌آور است.

Web 3 (DeFi + dApp)

• مالکیت توکنی:صاحبان توکن‌های حاکمیتی (Governance Tokens) می‌توانند در رای‌گیری‌ها و تغییر پروتکل شرکت کنند.
• سازمان‌های غیرمتمرکز(DAO): تصمیم‌گیری به‌صورت جمعی و بدون سلسله‌مراتب سنتی انجام می‌شود.
• رگولاتوری توزیع‌شده:چارچوب‌های داخلی DAO و «قوانین هوشمند» (Onchain Rules) به‌عنوان جایگزینی برای مقررات دولتی در نظر گرفته می‌شوند.

２. جریان داده و شفافیت

TradFi

• داده‌های مالی در دفاتر متمرکز بانک‌ها و مؤسسات ذخیره می‌شود.
• امکان «دسترسی محدود» به سوابق تراکنش‌ها وجود دارد؛ تنها نهادهای مجاز یا مراجع قضایی می‌توانند گزارش‌ها را مشاهده کنند.
• مزیت:حفاظت از حریم خصوصی مشتریان در برابر عموم.

Web 3

• هر تراکنش بر بلاک‌چین عمومی ثبت می‌شود و برای همه قابل ردیابی است.
• شفافیت کامل:کاربران مستقل می‌توانند اعتبار یا روند تراکنش‌ها را بدون واسطه بررسی کنند.
• چالش:تعادل میان شفافیت و حفظ حریم خصوصی فردی نیازمند مکانیزم‌هایی مانند اثبات صفر-دانش است.

３. واسطه و حذف آن

TradFi

• واسطه‌های متعدد:بانک، کارگزار، صرافی متمرکز، اتاق پایاپای، شرکت بیمه.
• هر واسطه حق دریافت کارمزد و اعمال کنترل‌های خود را دارد.

Web 3

• حذف واسطه:قراردادهای هوشمند به‌عنوان «واسطه خودکار» عمل می‌کنند.
• کارمزدهای تراکنش(Gas) به ماینرها یا اعتبارسنج‌ها پرداخت می‌شود؛ دیگر نیازی به واسطه انسانی نیست.

 

４. سرعت و مقیاس‌پذیری

TradFi

• زمان تسویه:تراکنش‌های داخلی آنی یا چند ساعته؛ تراکنش بین‌المللی ۱–۳ روز کاری.
• محدودیت مقیاس:توان عملیاتی بانک مرکزی و زیرساخت‌های پایاپای عدد محدودی از تراکنش‌ها را در ثانیه پشتیبانی می‌کند.

Web 3

• تراکنش آنی یا چنددقیقه‌ای:لایه اول (مثلاً اتریوم) میانگین ۱۵–۳۰ ثانیه؛ لایه دوم (رول‌آپ) زیر ۵ ثانیه.
• راه‌حل‌های لایه دوم و افقی:شبکه‌های موازی (Sidechain)، رول‌آپ‌ها و کانال‌های پرداخت برای رسیدن به هزاران تراکنش در ثانیه.

５. هزینه و کارمزد

TradFi

• کارمزد ثابت یا درصدی برای خدمات (انتقال وجه، نگهداری حساب، صدور کارت).
• هزینه‌های پیچیدهٔتبدیل ارز در تراکنش‌های بین‌المللی (SWIFT، کارمزد بانک مقصد).

Web 3

• گس‌فی(Gas Fee): بر اساس شلوغی شبکه و پیچیدگی قرارداد هوشمند، نوسان شدید دارد.
• برخی شبکه‌ها (مثلاً بایننس اسمارت‌چین) کارمزد بسیار پایین‌تری ارائه می‌دهند.

６. امنیت و مقاومت در برابر حملات

TradFi

• پشتیبانی بیمه سپرده و ذخیره اجباریدر بانک مرکزی (Reserve Requirement).
• حملات سایبری معمولاً به مؤسسات بزرگ هدف می‌روند، اما سیستم‌های نظارتی قوی واکنش سریع دارند.

Web 3

• امنیت بنیادینِ بلاک‌چین بسیار بالا؛ اما ریسک باگ در قرارداد هوشمندو حملات «خروج از استخر نقدینگی» (Rug Pull) وجود دارد.
• پل‌های میان‌زنجیره‌ای و اوراکل‌ها جزو نقاط آسیب‌پذیر شناخته می‌شوند.

７. توسعه‌پذیری و انعطاف‌پذیری

TradFi

• افزودن محصول یا سرویس جدید نیازمند مجوزهای دولتی، تغییر نرم‌افزا‌رهای متمرکز و آموزش نیروی انسانی است.
• چرخه طولانی:طراحی، تست، صدور مجوز و اجرا ممکن است ماه‌ها طول بکشد.

Web 3

• انتشار قرارداد هوشمند جدید و رابط کاربریdApp تنها با چند خط کد امکان‌پذیر است.
• فورک(Fork): در صورت نیاز به تغییرات بنیادین، پروژه می‌تواند فورک شود و نسخهٔ جدید راه‌اندازی گردد.

８. حریم خصوصی و انطباق قانونی

TradFi

• انطباق با قوانینKYC/AML و شفافیت در مقابل نهادهای نظارتی.
• حفاظت از حریم خصوصی در برابر عموم، اما نهادهای دولتی دسترسی کاملی دارند.

Web 3

• کاربر با کیف‌پول ناشناس می‌تواند تراکنش کند؛ در عمل حریم خصوصی نسبی است.
• در برخی کشورها الزام به «ریجستری توکن» برای انطباق با مقررات در حال پیاده‌سازی است.

 

 

محور مقایسه	TradFi	Web 3 / DeFi
مالکیت و حاکمیت	متمرکز، سلسله‌مراتبی، رگولاتوری دولتی	غیرمتمرکز، توکنی، حاکمیت DAO
جریان داده	دفاتر متمرکز، دسترسی محدود	زنجیرهٔ عمومی، شفاف و قابل ردیابی
واسطه	متعدد و انسانی	حذف واسطه انسان، قرارداد هوشمند
زمان تسویه	داخلی: آنی–چندساعته؛ بین‌المللی: ۱–۳ روز	لایه ۱: ۱۵–۳۰ ثانیه؛ لایه ۲: <5 ثانیه
کارمزد	ثابت/درصدی، افزایش در انتقال بین‌المللی	متغیر (Gas)، بسته به شلوغی و پیچیدگی
امنیت	بیمه سپرده، نظارت دولتی	امنیت بلاک‌چین بالا، ریسک باگ قراردادها
توسعه‌پذیری	کند و با مجوزهای فراوان	سریع، فورک و انتشار فوری
حریم خصوصی	محافظت در برابر عموم، دسترسی دولتی	ناشناس‌بودن نسبی، شفافیت عمومی

مقایسه عملکردی

زمان تسویه و پردازش تراکنش:

• TradFi:بسته به نوع تراکنش ممکن است ۱–۳ روز کاری طول بکشد (مثلاً انتقال بین‌المللی)
• DeFi/Web3:بیشتر تراکنش‌ها در کمتر از ۲ دقیقه نهایی می‌شوند

هزینه تراکنش:

• کارمزدهای ثابت بانکی(SWIFT، کارمزد برداشت)
• Gas Fee در بلاک‌چین: متغیر بر اساس شلوغی شبکه

قابلیت دسترسی:

• TradFi:نیاز به مستندات، احراز هویت (KYC/AML)
• DeFi:دسترسی جهانی تنها با کیف پول دیجیتال، بدون نیاز به مجوز

مقایسه امنیت و شفافیت

سیستم مالی سنتی:

• بیمه سپرده‌ها تا سقف مشخص
• چارچوب‌های نظارتی و گزارش‌های منظم

وب ۳و DeFi:

• شفافیت کامل تراکنش‌ها اما ریسک هک قراردادهای هوشمند
• خطر خروج وجوه از طریق باگ‌ها یا حملات
• آمار نشان‌دهنده کلاهبرداری‌ها و هک بیش از ۱۰میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱

مقایسه حاکمیت و تمرکززدایی

حاکمیت متمرکز:

• تصمیم‌گیری توسط هیئت‌مدیره و سهام‌داران بزرگ

حاکمیتDAO (سازمان مستقل غیرمتمرکز):

• حق رأی توکن‌داران برای تغییر پروتکل
• ریسک رای‌دهی غیرعادلانه در صورت تمرکز توکن‌ها

 

کاربردهای عملی

وام‌دهی و وام‌گیری

• پلتفرم‌هایی مانندAave و Compound در DeFi
• ایجاد استخرهای نقدینگی و اعطای وام بی‌واسطه

صرافی‌های غیرمتمرکز(DEX)

• یونی‌سواپ، سوشی‌سواپ: معاملاتP2P بدون دفتر سفارش متمرکز

استیبل‌کوین‌ها

• استیبل‌کوین‌های مبتنی بر ارز فیات(USDC, USDT)
• حفظ ثبات قیمت در دنیای دیجیتال

بیمه غیرمتمرکز

• Nexus Mutual: پوشش ریسک قراردادهای هوشمند

توکن‌سازی سهام و دارایی‌ها

• توکن‌سازی املاک و سهام شرکت‌ها
• تسهیل معاملات ثانویه

چالش‌ها و محدودیت‌ها

• مقیاس‌پذیری: شلوغی شبکه و افزایش هزینه تراکنش
• رگولاتوری: عدم قطعیت مقررات و سیاست‌های دولتی
• امنیت: باگ‌های قرارداد هوشمند و حملات فیشینگ
• قابلیت استفاده: نیاز به دانش فنی مدیریت کیف پول و کلید خصوصی
• حفظ حریم خصوصی: شفافیت تراکنش‌ها ممکن است به ردیابی فعالیت کاربران منجر شود(org)

چشم‌انداز آینده

۱. همگرایی TradFi و DeFi: بانک‌ها در حال توسعه زیرساخت بلاک‌چین برای تسریع تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها هستند.
۲. رگولاتوری هوشمند (RegTech): توسعۀ چارچوب‌های قانونی برای حفظ امنیت کاربران و تضمین شفافیت.
۳. پذیرش گسترده فناوری لایه دوم: کاهش هزینه تراکنش و بهبود تجربه کاربری.
۴. نهادهای میانجی ترکیبی: شرکت‌های فناوری مالی (FinTech) که بین TradFi و DeFi پل ایجاد می‌کنند.

نتیجه‌گیری

وب ۳ و سیستم‌های مالی سنتی هر یک با مزایا و محدودیت‌های خاص خود، چشم‌انداز متفاوتی از آینده اقتصاد دیجیتال ارائه می‌دهند. TradFi با ساختار متمرکز و پشتیبانی قانونی قوی، همچنان مرجع اصلی خدمات مالی است؛ اما وب ۳ با نوآوری‌هایی چون شفافیت بی‌سابقه، تسریع تراکنش‌ها و حذف واسطه‌ها، راه را برای دسترسی همگانی به خدمات مالی هموار ساخته است. حرکت به سمت آینده مطلوب، نیازمند ترکیب هوشمندانه این دو رویکرد است؛ به‌گونه‌ای که امنیت و ثبات TradFi با قابلیت‌های انقلابی وب ۳ در هم آمیخته شود.